Refraktometr

Refraktometr - jest to urządzenie mierzące współczynnik załamania światła różnych substancji, przede wszystkim w cieczy. W piwowarstwie domowym służy do mierzenia gęstości roztworu cukrów w brzeczce. Zasada działania opiera się na zmianie współczynnika załamania światła w zależności od gęstości roztworu. Refraktometry zwykle wyskalowane są do oznaczania stężenia cukru w czystej wodzie i pozwalają na odczyt w stopniach Brixa, które odpowiadają stopniom Ballinga i Plato. Dlatego, aby prawidłowo oznaczyć stężenie cukrów w brzeczce nastawnej (przed rozpoczęciem fermentacji), należy wprowadzić odpowiednią korektę, dzieląc odczyt przez współczynnik o wartości 1,04.

Refraktometr zastępuje areometr. Jego przewaga nad wspomnianym wynika z niewielkiej (kilka kropel) ilości brzeczki/piwa potrzebnej do wykonania pomiaru oraz z dużej dokładności. Większość dostępnych na rynku refraktometrów posiada mechanizm kompensacji temperatury, co oznacza, że nie trzeba korygować odczytu, o ile temp. otoczenia i próbki mieści się w ustalonych granicach (zwykle 10-30°C). Wadą refraktometru jest podawanie mocno zafałszowanego odczytu, w przypadku fermentującego piwa. Oznacza to, że wraz ze wzrostem odfermentowania brzeczki, maleje w niej ilość cukrów. Jednocześnie, rośnie zawartość alkoholu. Alkohol wpływa na pomiar współczynnika załamania światła w odfermentowanym piwie, a przez to zawyża odczyt na skali. Aby obliczyć prawidłowy poziom cukrów w gotowym piwie, należy dokonać odpowiednich obliczeń. Na szczęście, można je wykonać automatycznie w programach komputerowych (np. ProMash) wspomagających domowego piwowara. Konieczne jest wtedy podanie wartości dwóch pomiarów ekstraktu/gęstości brzeczki nastawnej i odfermentowanego piwa. Dostępne są także proste programy na platformę Android oraz iOS

Dla celów piwowarstwa domowego refraktometr powinien mieć skalę 0-32° Brix.

Sposób użycia

Za pomocą pipety (zwykle dołączonej do zestawu) nakrapiamy kilka kropel brzeczki na pryzmat. Następnie zamykamy przykrywkę, która równomiernie rozprowadzi ciecz po powierzchni pryzmatu. Należy zwrócić uwagę, aby nie było pęcherzyków powietrza, bo mogą one zafałszować odczyt. Gęstość odczytujemy patrząc przez okular na źródło światła.

Ciekawostka

Jako ciekawostkę można podać, że za pomocą areometru oraz refraktometru można, dokonując pomiaru gotowego piwa i korzystając z programu ProMash, obliczyć ekstrakt brzeczki nastawnej. Jeśli np. nie zrobiliśmy tego przed rozpoczęciem fermentacji lub gdy chcemy poznać ekstrakt piwa otrzymanego od zaprzyjaźnionego piwowara. Należy przy tym pamiętać, aby próbka była w miarę możliwości bez osadu drożdżowego i wcześniej odgazowana.